ساز ویولن، در دسته سازهای زهی و آرشه‌ای قرار می‌گیرد و می‌توان آن را کوچکترین عضو خانواده سازهای زهی – آرشه‌ای محسوب کرد که طرفداران بی‌شماری از تمامی رده‌های سنی دارد. زادگاه اصلی این ساز متعلق به کشور ایتالیا است، اگرچه امروزه در سراسر دنیا طرفداران بی‌شماری یافته.
ساز ویولن از جمله سازهایی است که محل قرار گرفتن آن، روی شانه چپ نوازندگان است و مدل قرار گرفتن ساز به‌گونه‌ای است که چشم‌های نوازنده تسلط کاملی روی ساز ندارند. به همین دلیل اکثر نوازندگان آموزش ساز ویولن را از جمله سخت‌ترین سازهای زهی –آرشه‌ای می‌دانند.
آرشه ‌ساز ویولن در دست راست نوازندگان قرار می‌گیرد و با کشیده شدن آرشه روی سیم‌های ویولن، صدای ساز از آن خارج می‌شود.
در این مقاله ابتدا مختصری در مورد تاریخچه ساز ویولن صحبت می‌شود. سپس انواع مختلف ویولن معرفی و توضیحات لازم در مورد هر کدام از آن‌ها داده می‌شود. همچنین در باب روش تشخیص سایز ویولن مناسب توضیح داده خواهد شد. در نهایت نیز برخی نکات مهم در خرید ویولن بررسی می‌شوند.
تاریخچه ساز ویولن
قدمت ساز ویولن در اروپا به قرن 9 میلادی برمی‌گردد. افراد بی‌شماری بر این باورند که  ایده ساخت ساز ویولن برگرفته از ساز رباب است و آن را یک نمونه تکمیل شده از همین ساز می‌دانند. در مقابل برخی دیگر از افراد معتقدند که ساز ویولن اولین بار درکشورهای عربی متولد شده است.
ویولن از جمله سازهایی است که از ابتدا تاکنون دستخوش تغییراتی بوده است. به عنوان مثال، فرم‌های اولیه این ساز، دارای سوراخ‌هایی روی بدنه بوده‌اند که بعدها بر اثر تکامل آن، سوراخ‌ها از روی ویولن حذف شده‌اند. همچنین اولین ویولن‌های ساخته شده دارای 3 سیم بوده‌اند و بعدها سیم چهارمی نیز به این ساز اضافه شده است.

انواع ساز ویولن

ساز ویولن دارای 3 نوع شایع است که هر کدام از این انواع، با توجه به ویژگی‌هایی که دارند، در مکان‌های خاص و برای سبک‌های مختلف موسیقی مورد استفاده قرار می‌گیرند. انواع ساز ویولن عبارتند از:

ویولن آکوستیک

یکی از شایع‌ترین انواع ویولن، ویولن آکوستیک است که صدایی گرم و طبیعی دارد. این نوع از ویولن‌ها ساختار ساده‌ای دارند و برای افراد مبتدی گزینه کاملا مناسبی هستند.
از این نوع ویولن، در سبک‌های مختلف موسیقی مدرن و کلاسیک استفاده می‌کنند و در واقع می‌توان این ساز را یکی از اصلی‌ترین سازهای ارکستر محسوب کرد. در واقع از ساز ویولن در سولو نوازی (تک نوازی) و اجراهای گروهی موسیقی استفاده می‌کنند.
معمولا ویولن‌های آکوستیک در شکل، اندازه، رنگ، جنس چوب و... با یکدیگر متفاوت هستند و نوازندگان می‌توانند با توجه به نیاز و سلیقه خود ویولن مناسب خود را انتخاب کنند.

ویولن سل

ویولن سل یکی دیگر از انواع ویولن است که از نظر اندازه از ویولن‌های آکوستیک تا اندازه 4 برابر بزرگتر است؛ اما در نوع صدا شباهت بالایی به صدای ویولن آکوستیک دارد. معمولا سطح زیر و بمی صدا در ویولن آکوستیک نسبت به ویولن‌ سل پایین‌تر است. همین موضوع سبب شده است که صدای ویولن سل، رساتر و واضح‌تر از ویولن آکوستیک باشد.
معمولا در اکثر گروه‌های ارکستر و مخصوصا در اجرای موسیقی‌های کلاسیک، همزمان که از 2یا 3 ویولونیست آکوستیک استفاده می‌شود از فرد یا افرادی نیز برای نوازندگی ویولن سل استفاده می‌کنند، تا صدای یکنواخت و بلندی در محیط سالن کنسرت حاکم شود. در ساخت بدنه ویولن سل، از چوب صنوبر و همینطور چوب آفریقایی ماهاگونی استفاده می‌شود.
محل قرار گرفتن ویولن سل روی زمین و روی پایه‌های آن است. نوازنده در پشت ساز قرار می‌گیرد و به‌و‌سیله آرشه ساز شروع به نواختن ویولن سل می‌کند. البته  گاها برخی از نوازندگان بسته به سلیقه خود می‌توانند ویولن سل را روی دو پای خود نیز قرار دهند و به این صورت ساز را بنوازند.

ویولن الکتریک

ویولن الکتریک نیز نوع دیگری از انواع ویولن‌های موجود در بازار است که به عنوان نسخه‌ای مدرن از ویولن شناخته می‌شود. این نوع از ویولن‌ها شباهت بسیاری به ویولن‌های آکوستیک دارند، البته برخی از تفاوت‌های ساختاری نیز با ویولن‌های آکوستیک دارند. به عنوان مثال، تعداد سیم‌های ویولن الکتریک از تعداد سیم‌های ویولن آکوستیک بیشتر است.
این نوع از ویولن‌ها قابلیت تولید صداهای الکترونیکی دارند و از آن‌ها در موسیقی‌های سبک راک، پاپ، جان و سبک‌های مدرن استفاده می‌کنند.
روش کار با ویولن الکتریک به این صورت است که باید حتما یک سیستم صوتی خارجی به آن متصل شود. صدای ویولن الکتریک به‌وسیله یک کابل صوتی که مستقیم به آمپلی‌فایر یا سیستم صوتی متصل است، تقویت و تنظیم می‌شود.
نوازندگان به کمک این قابلیت ویولن الکتریک، قادر خواهند بود که به کمک افکت‌های صوتی متعدد، صداها را تغییر دهند. همچنین وجود این قابلیت‌ این امکان را برای نوازندگان فراهم کرده است که در محیط‌های باز و بزرگ بتوانند با کیفیت صدای بسیار بالاتری بنوازند.
از دیگر امکانات ویژه این ساز، می‌توان به امکان اتصال به رایانه و همینطور نرم‌افزارهای موسیقی دیجیتال اشاره کرد. نوازندگان به کمک این قابلیت می‌توانند اجراهای خلاقانه و جدیدی را داشته باشند و صدا را نیز ضبط کنند.

روش تشخیص سایز ویولن مناسب

ویولن چند سایز مختلف دارد و ازاین‌رو لازم است که هنرجویان در زمان خرید آن با توجه به سن و سال، ویولن مناسب را بخرند. ویولن‌های فول سایز 4/4 مناسب رده سنی 12 سال به بالا هستند و کمتر از این رده سنی باید از ویولن‌های سایز کوچکتر جهت آموزش استفاده کنند.
البته گاها کودکان زیر 12 سال ممکن است جثه بزرگتری داشته باشند. ازاین‌رو بهترین روش جهت انتخاب ویولن مناسب برای کودکان، این است که از کودکان خواسته شود که دست چپ را به طور صاف در امتداد بدنشان نگه دارند. در این مرحله باید از سرکتف تا مچ دست کودکان اندازه گرفته شود. با این روش، اندازه دقیق سایز ویولن با توجه به طول بازوی کودکان قابل تشخیص خواهد بود.

• چنانچه طول بازوی کودکان در حدود 35،6 سانتی متر باشد،  ویولن سایز 6/1 مناسب است.
• طول بازو در حدود 38 سانتی‌متر باشد، ویولن 1/10 گزینه مناسبی است.
• طول بازو در حدود 42 سانتی‌متر، ویولن 8/1 مناسب و کاربردی است.
• طول بازو در حدود 47 سانتی‌متر، ویولن 4/1 مناسب است.
• طول بازو در حدود 51 سانتی‌متر، ویولن با سایز 1/2 مناسب است.
• طول بازو در حدود 56 سانتی‌متر، ویولن با سایز 4/3 مناسب است.

این روش بسیار ساده اما کاملا کاربردی است و به خرید ویولن مناسب برای کودکان زیر 12 سال کمک قابل توجهی می‌کند. در واقع دلیل اهمیت این موضوع بدان جهت است که چنانچه ویولن در سایز مناسب خریداری نشود در هنگام نواختن ساز، نوازندگان و هنرجویان با مشکلات متعددی مواجه می‌شوند.
نکات مهم در خرید ساز ویولن
در هنگام خرید ساز ویولن، در ابتدا هنرجویان باید با توجه به علاقه و سبک موسیقی مدنظرشان، نوع ویولن مناسب خود را انتخاب و سپس جهت خرید آن اقدام کنند. برخی از مهم‌ترین موضوعاتی که هنگام خرید ویولن باید مورد توجه قرار گیرند عبارتند از:
1) هنگام خرید ویولن باید تمام اجزای ویولن به دقت مورد بررسی قرار گیرد که ترک خوردگی و فرورفتگی نداشته باشد. چراکه این موضوع می‌تواند روی کیفیت صدای ساز ویولن تاثیر منفی بگذارد.
2)از موضوعات مهم دیگر در هنگام خرید ویولن که باید به آن توجه شود، بررسی دسته ویولن است. دسته ویولن نباید انحنا و یا تاپ خوردگی داشته باشد.
3)لازم است که در خرید ویولن به قسمت پل و جای انگشتان هم دقت شود که به‌درستی تعبیه شده باشند. در غیر این صورت امکان نواختن صحیح نت‌ها وجود نخواهد داشت.
4)گیره‌های تنظیم‌کننده کوک ساز باید کاملا بررسی شوند که به راحتی امکان چرخش را داشته باشند. این موضوع برای هنرجویان مبتدی که در ابتدای آموزش نیاز بیشتری به تنظیم کوک ساز پیدا می‌کنند، از اهمیت بیشتری برخوردار است.
5) در هنگام خرید ساز ویولن، صدای آن نیز بایستی تست شود تا مطمئن شوید که صدای مدنظر شما را می‌دهد. البته تشخیص این موضوع برای هنرجویان مبتدی دشوار است. از این‌رو بهتر است هنرجویان مبتدی، در هنگام خرید ساز ویولن با یک نوازنده ماهر همراه شوند و از وی بخواهند که صدای ساز ویولن را تست کند.
6) لازم به ذکر است که برند و کیفیت ویولن‌ها در قیمت آن‌ها تاثیر قابل توجهی دارند. مسلما هرچقدر ویولن‌ها از کیفیت و برند معتبرتری باشند، قیمت بالاتری دارند اما این بدان معنا نیست که ویولن‌های قیمت مناسب نمی‌توانند کارایی خوبی داشته باشند. تصمیم‌گیری در مورد این موضوع ارتباط مستقیم با بودجه نوازندگان دارد.
سخن پایانی
در این مقاله با عنوان صفرتا صد هر آنچه باید در مورد ویولن بدانید، ابتدا مختصری در مورد تاریخچه ساز ویولن صحبت شد. سپس توضیح داده شد که ویولن 3 نوع دارد و شامل ویولن آکوستیک، ویولن سل و ویولن الکتریک می‌شود.
هر کدام از این انواع ویولن‌ها، برای نواختن یک سبک موسیقی خاص، مناسب و کاربردی هستند. از این‌رو هنرجویان با توجه به سبک موسیقی مورد علاقه خود، می‌توانند ویولن مناسب را خریداری و آموزش خود را آغاز کنند. البته انتخاب سایز مناسب ویولن نیز موضوع واجد اهمیتی است که نباید به آن بی‌توجه بود. در واقع اندازه ویولن مناسب برای افراد بالغ اندازه 4/4 است اما برای کودکان باید با توجه به سن و چثه آن‌ها ویولن مناسب خریداری شود.