کمانچه سازی سنتی و با اصالت ایرانی است. این ساز در زمان صفویان ساخته شده و از آن زمان تا به امروز در زمره سازهای محبوب در بین عموم مردم بوده است. البته ساز کمانچه برای اینکه بتواند صدای رسا و گوشنواز داشته باشد باید به درستی کوک شود.
روش کوک کردن ساز کمانچه از گذشته تا به امروز دستخوش تغییراتی شده است. ابتدا ساز کمانچه به شکل دو/ سل/ دو/ سل کوک می‌شد؛ اما با گذشت زمان و ورود ساز ویلون به ایران، در نحوه کوک کردن ساز کمانچه نیز تغییراتی رخ داد. پس از ورود ویولن، کوک استاندارد ساز کمانچه نیز همچون ساز ویولن به می/ لا/ ر/ سل تغییر یافت.
با توجه به مبنای کوک جهانی، نت لا باید روی فرکانس 440 هرتز تنظیم شود. درواقع نت مرجع، همان نت لا است و لازم است که نت‌های دیگر نیز بر مبنای همین نت کوک شوند.
در این مقاله روش‌های کوک کردن کمانچه مورد بررسی قرار می‌گیرند. با ما همراه باشید.

بهترین روش کوک کردن کمانچه

در قسمت بالای هر ساز کمانچه‌ گوشی‌هایی قرار گرفته‌اند که کمانچه و سایر سازهای زهی به کمک این گوشی‌ها کوک می‌شوند. گوشی‌‌ها معمولا از جنس پلاستیک، چوب و یا فلز ساخته می‌شوند.
در قسمت انتهایی دسته کمانچه‌ها نیز بخشی قرار دارد که به سردسته و یا سرپنجه معروف است. روی سردسته یک‌سری برآمدگی‌هایی وجود دارد که از طریق آن‌ها، فرآیند کوک کردن ساز کمانچه انجام می‌گیرد. زمانی‌که گوشی‌ها در جهت عقربه‌های ساعت چرخانده می‌شوند، کوک ساز کمانچه نیز بالاتر می‌رود و درصورت چرخانده شدن گوشی‌ها در جهت خلاف عقربه‌های ساعت، کوک کمانچه نیز پایین‌تر می‌آید.
روش کوک کردن دیاپازون، دقیق‌ترین روش کوک کردن کمانچه است. در این روش کوک کردن، نوازندگان از دستگاهی به نام تیونر استفاده می‌کنند. تیونر دستگاهی است که دارای انواع متعددی است، البته ساز و کار اصلی این دستگاه در همه انواع مختلف آن یکسان است و انواع مختلف این دستگاه صرفا در برخی از جزئیات دارای تفاوت‌هایی با هم هستند. وظیفه دستگاه تیونر تشخیص کوک صحیح و غلط ساز کمانچه است.
در چندسال اخیر با رشد تکنولوژی اپلیکیشن‌های تیونر نیز روی کار آمده‌اند که قابلیت نصب روی موبایل و تبلت را دارند. تیونرها به صورت لاتین نت‌ها را نشان می‌دهند. از این‌رو لازم است که هنرجویان در ابتدا با نام نت‌ها به لاتین آشنایی داشته باشند تا بتوانند به کمک این دستگاه، ساز کمانچه خود را کوک کنند.
معادل نت‌ها به لاتین عبارتند از:
نت فا = f/ نت لا = A/ نت سل =G / نت می = E/ نت ره = D/ نت سی = B/ نت دو = C

مراحل کوک کردن ساز کمانچه به وسیله تیونر

در روش کوک کردن به‌سیله تیونر ابتدا باید تیونر را در حالت آماده به کار قرار داد. سپس باید آرشه را روی نت‌ها کشید و منتظر بود که حروف لاتین روی دستگاه تیونر نشان داده شوند. در این لحظه با توجه به دستگاه تیونر باید گوشی‌های ساز کمانچه را در جهت مناسب چرخاند. این جهت مناسب می‌تواند به سمت سفت‌تر یا شل‌تر شدن سیم‌های ساز کمانچه باشد.
مراحل کوک کردن به این شکل است که ابتدا باید آرشه روی سیم مورد نظر کشیده شود. سپس باید توجه کرد که دستگاه تیونر چه عملکردی دارد. چنانچه کوک سیم مورد نظر کامل باشد، دستگاه تیونر با نشان دادن رنگ سبز این موضوع را تایید می‌کند. اما چنانچه با کشیدن آرشه روی سیم مدنظر، دستگاه تیونر رنگ قرمز را نمایش بدهد، به این معناست که سیم مورد نظر در حالت کوک مناسب نیست.
در این مواقع به کمک عدد و یا نقطه‌ای که بر روی تیونر نمایش داده می‌شود، مشخص می‌شود که باید سیم شل‌تر و یا سفت‌تر شود. چنانچه عقربه وسط دستگاه تیونر روی اعداد منفی قرار داشته باشد، در این صورت لازم است که پیچ و گوشی ساز کمانچه، به سمت سفت‌تر شدن چرخانده شوند. در صورتی‌که عقربه دستگاه تیونر بر روی اعداد مثبت باشد، در این صورت لازم است که پیچ و یا گوشی ساز کمانچه شل‌تر شود. این عمل باید تا رسیدن عقربه تیونر روی عدد صفر ادامه پیدا کند.
سخن پایانی
در این مقاله با عنوان چگونه کمانچه را کوک کنیم، توضیح داده شد که کوک کردن ساز کمانچه به روش دیاپازون، دقیق‌ترین راه برای کوک کردن ساز کمانچه است که از دستگاه تیونر در آن استفاده می‌شود. روش کار دستگاه تیونر به این صورت است که با توجه به عددی که روی دستگاه نمایش داده می‌شود، مشخص می‌شود که گوشی‌های کمانچه باید به کدام سمت پیچانده شوند.