کوک کردن سه تار از مهم‌ترین موضوعاتی است که هر نوازنده‌ای باید بر آن مسلط باشد تا بتواند بهترین و طنین‌اندازترین نت‌ها را بنوازد. بر کسی پوشیده نیست که صدای سه تار زمانی که کوک آن کاملا تنظیم است، بسیار رسا و دلنشین‌تر خواهد بود.
در این مقاله پیش از بررسی آموزش چگونگی کوک کردن سه تار، ابتدا معنای کوک کردن سه تار توضیح داده می‌شود. سپس دستگاه تیونر، که نوازندگان از آن جهت کوک کردن سه تار استفاده می‌کنند مورد بررسی قرار می‌گیرد. در نهایت نیز آموزش قدم به قدم کوک کردن سه تار توضیح داده خواهد شد.

کوک سه تار چیست؟

پیش از اینکه در مورد چگونگی کوک کردن سه تار صحبت شود، باید با مفهوم و دلیل کوک کردن ساز سه تار آشنا بود. منظور از کوک کردن سه تار، تنظیم سیم‌های سه تار در یک فرکانس مشخص است.
فرکانس مشخص، فرکانسی است که در آن تمامی سیم‌های سه تار در یک وضعیت مطلوب قرار بگیرند و روی نت‌های مورد نظر نوازنده تنظیم شوند. به تنظیم سیم‌های سه تار در یک فرکانس مشخص و مطلوب کوک شدن ساز سه تار گفته می‌شود.
فرایند تنظیم فرکانس سیم‌های سه تار، با سفت کردن سیم‌ها انجام می‌گیرد و هرچقدر که سیم‌ها بیشتر سفت شوند، فرکانس آن سیم بالاتر می‌رود. جهت سفت کردن سیم‌های سه تار از گوشی‌های این ساز که در قسمت بالای دسته قرار گرفته‌اند و محل اتصال سیم‌های سه تار هستند، استفاده می‌کنند.
هر کدام از سیم‌های سه تار به دور بخش استوانه‌ای یک گوشی بسته می‌شوند، به صورتی‌که با چرخاندن هر گوشی، می‌توان میزان سفتی و کشیده شدن سیم را تنظیم کرد تا به کوک مطلوب نوازنده برسد.
فرایند تشخیص فرکانس صدای مطلوب هر سیم ساز سه تار به وسیله دستگاهی به نام تیونر انجام می‌شود. در ادامه در مورد دستگاه تیونر و نحوه کار آن بیشتر توضیح داده می‌شود.

دستگاه تیونر چیست؟

تیونر یکی از اصلی‌ترین و کاربردی‌ترین ابزارهای کار نوازندگان است که به کمک آن نوازندگان می‌توانند وسیله موسیقی خود را در بهترین حالت ممکن کوک کنند. این وسیله دقت بالایی دارد و به همین جهت هم حتی برخی از نوازندگان حرفه‌ای که امکان کوک کردن سازشان به‌وسیله گوشی را دارند، باز هم ترجیح می‌دهند که ساز خود را بوسیله تیونر کوک کنند.
در داخل دستگاه تیونر، میکروفونی قرار گرفته است؛ که تیونر بوسیله آن میکروفون، صدای ساز را دریافت می‌کند.
سپس دستگاه تیونر صدایی را که دریافت کرده است با صدای نتی که سابقا به آن داده شده است مورد مقایسه قرار داده و نتیجه مقایسه را روی نمایشگر دستگاه نشان می‌دهد. در این مرحله چنانچه این دو صدا با یکدیگر مغایرت داشته باشند، نشان می‌دهد که ساز در حالت کوک مناسبی قرار ندارد و باید کوک آن تنظیم شود.
به عنوان مثال، در کوک کردن ساز سنتور، سیم اول باید" نت دو" باشد. حال زمانی‌که نوازنده مضراب می‌زدند، دستگاه تیونر صدای نت را با صدای نت دو مقایسه می‌کند و در این مقایسه نشان می‌دهد که نت باید پایین‌تر و یا بالاتر برود تا به نت دو برسد. به همین شکل باقی سیم‌ها نیز باید مقایسه و کوک آن‌ها تنظیم شوند. در ادامه روش کوک کردن سنتور به طور کامل توضیح داده خواهد شد.
روش کوک کردن سه تار
نت‌های اصلی که سه تار باید طبق آن‌ها کوک شود، نت "دو/ سل/ دو/ دو" است و سه تار باید بر طبق همین نت‌ها کوک شود. ازاین‌رو اولین قدم در کوک کردن ساز سه تار، آماده کردن دستگاه تیونر و یا اپلیکیشن تیونر است که باید دقیقا روبه‌روی نوازنده قرار گیرد.
دومین قدم ضربه زدن به سیم اول ساز (سیم سفید) است. پس از مضراب زدن باید منتظر بود که دستگاه تیونر نت را شناسایی کند. نت سیم اول باید "نت دو" باشد. فلذا باید نت ساز به نت دو برسد. در این مواقع عقربه‌های تیونر می‌توانند راهنمای خوبی باشند و با کمک آن‌ها می‌توان تشخیص داد که گوشی ساز را باید به کدام سمت چرخاند.
سیم وسط تار(سیم زرد) است که روش کوک کردن سه تار دقیقا با همان روش کوک کردن سیم اول ساز است. با این تفاوت که این سیم باید روی "نت سل" کوک شود.
در این مرحله نوبت به سیم سوم و چهارم و یا به عبارت دیگر سیم‌های بم می‌رسد. روش کوک کردن سیم‌های بم کمی حساسیت بیشتری دارند و دقت بیشتری را می‌طلبند. لازم است که ابتدا سیم سفید با دستگاه تیونر به نت دو برسد. سپس باید سیم زرد بم نیز به‌وسیله دستگاه تیونر روی همان نت دو کوک شود. در این مرحله بهتر است که به صورت شنیداری هم چک شود تا هر دو سیم هم صدا باشند.
تنها کافی است این مراحل چندین مرتبه تکرار شوند تا نوازنده به تسلط کامل برسد و بتواند خوش به راحتی ساز خود را کوک کند.
سخن پایانی
در این مقاله با عنوان چگونه سه تار را کوک کنیم، توضیح داده شد که منظور از کوک کردن سه تار، تنظیم سیم‌های این ساز روی یک فرکانس منظم و مشخص است. نوازندگان جهت یافتن این فرکانس مشخص، از دستگاهی به نام تیونر استفاده می‌کنند. بهترین و متداول‌ترین کوک ساز سه تار هم نت" دو، سل، دو، دو" است که مراحل آن به صورت قدم به قدم در مقاله فوق مورد بررسی قرار گرفتند.